Con người thường xuyên chơi những trò chơi gây đau đớn cho nhau và họ không biết những gì họ đang làm. Sự hiểu biết về tâm lý có thể giúp ta tránh được hành vi đó.
Một trong những trò chơi đó liên quan đến sự sẵn sàng hạ thấp giá trị của người khác – và sau đó đồng nhất với cảm xúc của người đó. Đằng sau thôi thúc chơi trò này là sự sẵn sàng trong vô thức muốn trải nghiệm lại những cảm xúc cũ chưa được xử lý của việc coi bản thân là vô giá trị hoặc không quan trọng.
William và Emily từng là bạn bè và là bạn nhảy trong gần ba năm. Tình bạn của họ, không phải là tình yêu, đặc biệt có ý nghĩa và thú vị đối với Emily. Họ từng xa cách nhau trong những tháng gần đây vì William không đưa ra lời giải thích nào, đã không còn ưa thích Emily. Giờ họ cảm thấy lung túng khi thỉnh thoảng gặp nhau tại vũ trường.
Trong những lúc đó, William ngay lập tức trở nên phòng thủ. “Oh, cậu có lẽ đang tự hỏi tại sao mình không gọi cho cậu,” anh ấy thường nói với giọng đầy tội lỗi như thế. “Mình quá bận. Mình xin lỗi vì đã không gọi. Cậu có giận mình không? Đừng giận mình nhé. Thường họ sẽ nhảy với nhau vài điệu, nhưng anh ấy nhanh chóng bỏ Emily để nhảy múa nhiệt tình với những cô gái khác.
Emily thấy những lời nói của anh ấy rất ích kỷ. Anh ấy không hỏi han cô đang sống thế nào. Tất cả chỉ nói về anh ấy. Sau những cuộc gặp với William, cô cảm thấy lo lắng và phiền muộn trong nhiều ngày.
“Nó gợi lại tất cả những nỗi tổn thương trong quá khứ của tôi,” cô nói. “Tôi cảm thấy mình không được tôn trọng và không quan trọng đối với anh ta. Anh ta từng rất nhiệt tình với tôi. Nhưng bây giờ tôi cảm thấy bất lực trong việc khiến cho anh ta yêu thích tôi trở lại. Tôi cảm thấy anh ta đang kiểm soát sự việc và tôi đang bị anh ta kiểm soát. Tôi tự hỏi ‘Mình đã làm gì sai? Tôi đã làm gì để đáng bị như vậy? Tôi cảm thấy mình đã đánh mất một người bạn. Tại sao anh ta nói điều này với tôi? Tôi cảm thấy bị anh ta trừng phạt. Tôi không biết ranh giới của mình nằm ở đâu.”
Emily bị lôi kéo vào cảm giác bị hạ thấp giá trị. Dường như William đã chà xát cảm xúc đó vào mặt cô. Anh ấy cũng đang trải nghiệm cảm xúc đó, vì rõ ràng từ sự tội lỗi và phòng thủ mà anh ấy thể hiện khi nói chuyện với cô. Điều gì thúc đẩy anh ấy chơi trò này? Anh ấy đã đồng nhất hóa với cảm giác bị hạ thấp giá trị và vô giá trị của Emily, đó là những cảm giác mà anh ấy từng nuôi dưỡng về bản thân anh. Anh ấy không chỉ chứa chấp, nuôi dưỡng những cảm xúc tiêu cực đó, mà anh ấy còn có thôi thúc gây ra những cảm xúc đó ở Emily và sau đó đồng nhất với những gì cô ấy đang cảm nhận. Quả thật, cô ấy đã bị kích hoạt những cảm xúc đó bởi hành động của anh ấy, và cô đã rơi vào cảm giác của sự vô giá trị và cô đơn một cách sâu sắc.
Ở một trường hợp khác, Elizabeth, một thân chủ của tôi, có khả năng tránh chơi trò này. Cô đang bán một chiếc xe hơi nhỏ mà cô từng đi nhiều năm. Một người đàn ông đến nhìn chiếc xe và anh ta cười khúc khích vì chiếc xe nhỏ quá. Anh ta nói nhiều lần rằng anh không thể lái một chiếc xe nhỏ như vậy. Họ đứng trên đường và người khách tiềm năng nhìn xung quanh khu phố và đột nhiên bật cười to vì anh nghĩ ngôi nhà của Elizabeth quá nhỏ so với nhà hàng xóm. Lúc đó cô nhận ra người đàn ông này có lẽ không nghiêm túc về việc mua xe và cố cố gắng kết thúc nhanh và lịch sự cuộc gặp với anh ta.
Anh ta muốn chơi trò hạ thấp giá trị người khác – nhưng cô ấy không có hứng thú. Cô ấy hiểu được anh ta là một người dễ dàng cảm thấy bản thân mình nhỏ bé, vô giá trị, không quan trọng và không được tôn trọng. Elizabeth biết thông qua kinh nghiệm tâm lý học của cô rằng anh ta có sự vướng mắc về cảm xúc với cảm nhận đầy đau khổ, giới hạn đó về bản thân anh, và anh ta trong vô thức sẵn sàng và thậm chí quyết tâm lôi những người khác (trong trường hợp này là Elizabeth) vào điều khó chịu đó. Thông qua sự rèn luyện nội tâm của cô, cô ấy đã giải phóng bản thân khỏi sự vướng mắc với việc hoài nghi bản thân (self-doubt).
Là một phần của trò chơi mà anh ấy đang chơi, anh ấy có xu hướng vô thức tin rằng, thông qua SỰ PHÓNG CHIẾU, cô ấy là người đang cảm thấy bản thân cô vô giá trị (chứ không phải anh ấy), đặc biệt là anh tiến hành việc khiêu khích (dù không thành công) cảm xúc đó trong cô. Tuy nhiên, anh ấy vẫn cố gắng để hạ thấp cảm giác vô giá trị vì cảm xúc tiêu cực đó chưa được xử lý và còn nằm trong bản thân anh. Anh TIN rằng cô đang cảm thấy bị khinh thường.
Tiếng cười của anh trước sự thiệt hại của cô là một cơ chế phòng vệ ngăn không cho anh ý thức được trò chơi độc ác mà anh đang chơi. Tiếng cười của anh đã che giấu lòng quyết tâm bí mật của anh muốn đồng nhất hóa với cảm giác vô giá trị mà anh tin là cô ấy đang cảm nhận. “Haha,” tiếng cười của anh chỉ ra, “cô ấy là người đang cảm thấy bị xem thường và giảm giá trị, chứ không phải tôi.”
Phần lớn thời gian, những người không cẩn thận đều bị vướng vào trò chơi này. Tuy nhiên Elizabeth không bị cuốn vào trò đó. Sự rèn luyện nội tâm của cô mang lại lợi ích cho cô. Người đàn ông đó chỉ gây ra phiền phức cho cô chứ không kích thích bất kỳ cảm xúc đau khổ nào trong cô như Emily.
Cả bốn người trong hai ví dụ trên đều muốn, về mặt ý thức, cảm thấy được tôn trọng và coi trọng. Nhưng chỉ có Elizabeth có khả năng tránh quay trở lại với trạng thái mặc định trong tâm lý con người liên quan đến cảm giác bản thân vô giá trị và không quan trọng. Những cảm xúc tiêu cực đó tạo thành một lực kéo rất mạnh. Con người rất dễ rơi vào những cảm xúc cũ quen thuộc đó. Để vượt qua sự tiêu cực này, chúng ta phải nhìn thấy và “làm chủ” ham muốn vô thức của chúng ta là trải nghiệm bản thân mình thông qua sự xung đột: muốn cảm thấy tốt về bản thân, nhưng bị lôi cuốn vào sự nghi ngờ về bản thân và một sự đồng nhất với những cảm giác vô giá trị.
Ham muốn vô thức muốn cảm thấy bị hạ thấp giá trị hoặc bị xem thường là một triệu chứng của sự thụ động nội tâm (inner passivity). Thông qua sự thụ động nội tâm, con người cảm thấy mất kết nối với bản thân họ. Họ không hòa hợp với giá trị và điều tốt đẹp của họ. thay vào đó, họ cảm thấy hoài nghi, không chắc chắn và xa cách với con người họ đang là.
Bởi vì sự thụ động nội tâm, tiếng nói chỉ trích gây hấn bên trong của chúng ta xuất hiện và sai khiến chúng ta. Nó bắt đầu hạ thấp giá trị và xem thường chúng ta. Chúng ta bị lôi vào trò chơi hạ thấp giá trị với những người khác vì nó là trò chơi tâm lý mà chúng ta chơi với bản thân thông qua sự xung đột trong nội tâm của chúng ta giữa sự thụ động nội tâm (inner passivity) và sự gây hấn nội tâm (inner aggression). Khi chúng ta nhìn thấy sự xung đột nội tâm thì chúng ta có thể xử lý nó. Bây giờ chúng ta được miễn dịch khỏi sự phỉ báng và ghét bỏ bản thân.
Khi con người nhìn thấy bản thân họ ở mức độ sâu sắc này, họ trung thực với bản thân, sẵn sang nhìn rõ vào sự xung đột nội tâm này. Nhìn bản thân chúng ta một cách khách quan là con đường để trao quyền cho bản thân và thoát khỏi đau khổ. Khi chúng ta hiểu bản thân ở mức độ này, và do đó cảm nhận được giá trị và điều tốt đẹp nội tại của mình thì không có người nào có thể phỉ báng chúng ta bằng những lời nói bóng gió ác ý hoặc thô bỉ vì chúng ta làm chệch hướng những điều vô nghĩa đó.
Nguồn: http://www.whywesuffer.com/a-painful-game-people-play/